Talabalar sentyabr oyida bilim cho‘qqilariga ko‘tarilib, to‘lov-kontrakt asosida talabalikka qabul qilinganlar shartnoma asosida taʼlim uchun to‘lovni amalga oshirish haqida o‘ylay boshladilar.
Talabalar sentyabr oyida bilim cho‘qqilariga ko‘tarilib, to‘lov-kontrakt asosida talabalikka qabul qilinganlar shartnoma asosida taʼlim uchun to‘lovni amalga oshirish haqida o‘ylay boshladilar. O‘zbekistonda to‘lov-kontrakt asosida bilim oluvchi talabalar uchun imtiyozlar mavjud. Biz aholining moliyaviy savodxonligini oshirish maqsadida batafsil va ishonchli ma‘lumot olish uchun bir qator mutaxassislarga murojaat qildik:
- Gulbahor Isaeva, 10 yildan ortiq tajribaga ega bo‘lgan malakali soliq maslahatchisi;
- O‘ktam Hikmatov, 5 yildan ortiq tajribaga ega bo‘lgan buxgalter-maslahatchi.
- Agar talaba oliygohga to‘lov-kontrakt asosida o‘qishga kirgan bo‘lsa, u qanday usullar bilan kontraktini to‘lashi mumkin?
G. Isaeva: O‘zbekistonda shartnoma to‘lovining ikki turi keng tarqalgan:
- birinchi holda, korxona o‘zi uchun zarur bo‘lgan bilimli mutaxassisni yetishtirish umidida, talabalikka qabul qilingan mutaxassisining to‘lov-kontrakt pulini oliy o‘quv yurtlari bilan to‘g‘ridan -to‘g‘ri shartnoma asosida to‘laydi;
- ikkinchi holatda esa, talaba to‘lov usullarini o‘zi izlashi kerak, masalan, u ta‘lim krediti olish uchun ariza berishi yoki yaqin qarindoshlarining daromadlari yordamida to‘lashi mumkin.
- Davlat tomonidan qanday soliq imtiyozlari beriladi?
G.Isaeva: Davlat tomonidan ma‘lum shartlarda soliq imtiyozlari berilgan:
- fuqarolarning o‘qishi uchun to‘lanadigan ish haqi va boshqa daromadlari, er yoki хotin, shuningdek O‘zbekiston universitetlarida taʼlim olayotgan ularning 26 yoshga to‘lmagan farzandlaridan (Soliq kodeksining 378 -moddasi 16 -bandiga muvofiq), ya‘ni jismoniy shaxslarning soliqqa tortiladigan daromadlarini kamaytirish shaklida soliq chegirmasi qo‘llaniladi.
Jismoniy shaxslarga to‘lov-kontrakt puli uchun to‘lov to‘lashda quyidagi soliq chegirmasi qo‘llaniladi:
- o'z mablag'lari hisobidan;
- O'zbekiston Respublikasi tijorat banklari tomonidan berilgan ta'lim kreditlari;
- Yoki yuridik shaxslardan qaytarish asosida olingan qarz mablag'lari.
Imtiyozlar berish O‘zbekiston Respublikasi oliy o‘quv yurtlarida taʼlim olish uchun yo‘naltiriladigan mablag‘larga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘iycha imtiyozni qo‘llash tartibi to‘g‘risidagi nizom bilan tartibga solinadi (Reg. No 2107, 27.05.2010 y.)
taʼlim uchun pul to‘laydigan jismoniy shaxs, yosh cheklovisiz soliq imtiyozlarini qo‘llashi mumkin.
26 yoshgacha bo‘lgan yosh chegarasi faqat quyidagilar uchun amal qiladi:
Soliq imtiyozlari buxgalteriya hisobida qanday aks etadi?
U.Hikmatov: Buxgalteriya hisobining bir nechta variantlari mavjud
Xodim ma'muriyatga shartnoma uchun to'lovni keyinchalik ish haqidan ushlab qolish bilan murojaat qildi. Bunday holda, operatsiyani maqsadi (ta'lim krediti), kreditni to'lash jadvali va boshqalarni ko'rsatuvchi kredit shartnomasi bilan rasmiylashtirish maqsadga muvofiqdir.
Xodimning murojaatiga va shartnomasini to‘lashga ijobiy javob berilgan taqdirda, buxgalter operatsiyani quyidagicha aks ettiradi:
1. DT 6990 KT 5110 - xodimga berilgan kredit hisobiga shartnomani to'lash
2. DT 4720 KT 6990 - kreditning qaytarilgan qismi summasi kreditlanadi
3. DT 6710 KT 4720 - ish haqidan ushlab qolingan kredit summasi.
Kreditni to‘lash uchun joriy soliq davrida ushlab qolingan summalarga, o‘sha soliq davridagi shaxsiy daromad solig‘i va SHJPX bo‘yicha chegirmalar qo‘llaniladi.
• Xodimning daromadini shartnoma yo‘li bilan to‘lov-kontrakt to‘lash uchun o‘tkazish.
Xodim-talabaning o'zi, uning ota-onasi va turmush o'rtog'ining ish haqi va boshqa daromadlarini o'tkazishda korxona universitetda o'qish xarajatlarini o'z zimmasiga olmaydi.
Bunda тashkilot soliq agenti hisoblanadi, ya'ni ta'lim uchun to'lanadigan daromaddan soliq chegirmasini amalga oshiradi va bu mablag'larni universitetga o'tkazadi.
Tashkilot xodimning arizasi va rahbarning buyrug‘i asosida xodimning daromadini universitetga o‘qish uchun to‘lov sifatida o‘tkazadi.
Shuningdek, xodim quyidagi hujjatlarni buxgalteriya bo‘limiga topshirishi shart:
•farzandining pasporti va tug‘ilganlik haqidagi guvohnomasining nusxalari,
• talaba va O‘zbekiston universiteti o‘rtasida pullik shartnoma asosida o‘qish bo‘yicha shartnoma nusxasi.
Buxgalteriya bo‘limi shaxsiy daromad solig‘ini soliq to‘lanadigan daromaddan taʼlim uchun ajratilgan mablag‘ni hisobga olmagan holda hisoblab chiqadi.
Universitetga to‘lov tashkilotning buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
-Ta'lim kreditlari bo'yicha imtiyozlar bormi?
G.Isayeva: Kreditlar ajratish "O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Taʼlim kreditini moliyalashtirish jamg‘armasi hisobidan tijorat banklari orqali oliy taʼlim tashkilotlarida to‘lov-kontrakt asosida o‘qish uchun taʼlim kreditlarini ajratish tartibi to‘g‘risida"gi nizom bilan tartibga solinadi (Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 18 avgustdagi 527-son qaroriga ilova) bankdan ta‘lim krediti olganda, jismoniy shaxs o‘z mablag‘lari hisobidan kreditni o‘zi to‘laydi va yil oxirida yashash joyidagi soliq idorasiga yillik daromadi to‘g‘risidagi deklaratsiyani taqdim etadi.
Shuningdek, xodim to‘lov miqdorini bank hisobraqamiga o‘tkazish orqali ish haqidan ta‘lim krediti to‘lash to‘g‘risida korxona rahbarining nomiga ariza yozishi mumkin.
Bunday holda, soliq imtiyozlari daromadni to‘lash manbaida - jismoniy shaxsning ish joyidagi tashkilot tomonidan qo‘llaniladi.
Soliq agenti - ish beruvchi korxona tomonidan ilova qilingan hujjatlar asosida, ta‘lim kreditini to‘lash uchun yuborilgan ish haqining bir qismidan iborat to‘lov manbaidan shaxsiy daromad solig‘ini ushlab qolmaydi (Soliq kodeksi, 378-modda, 16 -band).
Soliq imtiyozini qo‘llash uchun xodim taʼlim kreditini to‘lash uchun ish haqining bir qismini o‘tkazish to‘g‘risida ariza berishi kerak.
Buxgalteriya bo‘limiga quyidagi hujjatlar nusxasi taqdim etiladi:
- to‘lov-kontrakt asosida taʼlim olish uchun shartnoma;
- bank bilan tuzilgan ta‘lim krediti uchun shartnoma;
- shaxsni tasdiqlovchi hujjat;
- agar xodim o‘z farzandining ta‘limi uchun pul to‘lasa, farzandining tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnomasi;
- nikoh to‘g‘risidagi guvohnoma, agar xodim turmush o‘rtog‘ining ta‘limi uchun haq to‘lasa.
Ish beruvchi ko'rib chiqilgan ariza va arizaga ilova qilingan hujjatlar asosida talabaning kreditini to'lash uchun xodimning ish haqidan mablag 'ushlab qolish va o'tkazish to'g'risida buyruq chiqaradi.
Agar jismoniy shaxs to‘lov-kontrakt shartnomasi uchun o‘z hisobidan pul to‘lasa, u holda imtiyozlar qo‘llaniladimi?
G.Isaeva: Agar jismoniy shaxs o‘z pul mablag‘lari hisobidan, jismoniy shaxslarning banklardagi jamg‘armalari va boshqa hisoblaridan yoki plastik kartochkalar yordamida o‘z shartnomasi yoki farzandi, er yoki xotinini uchun to‘lasa, u holda imtiyozni qo‘llash imkoniyati mavjud.
Ushbu holatda, yillik soliq deklaratsiyasini taqdim etish orqali istisno tariqasida qo‘llash mumkin. Bunday holda, siz yillik daromadingizni daromad oluvchi joylardan olingan ma‘lumotnoma bilan tasdiqlashingiz kerak. Daromad solig‘i deklaratsiyasiga universitet bilan tuzilgan shartnoma nusxasi, shaxsni tasdiqlovchi hujjat nusxasi, INN, tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnoma va jismoniy shaxs tomonidan universitetda o‘qish uchun shartnoma to‘langanligi to‘g‘risidagi to‘lov kvitansiyasi ilova qilinadi. Bunda, soliq chegirmasi O‘zbekiston Respublikasi oliy o‘quv yurtlarida taʼlim olish uchun haqiqatda amalga oshirilgan xarajatlar summasiga, soliq davri uchun ko‘rsatilgan jismoniy shaxsning jami yillik daromadi miqdorida beriladi. (2107-sonli Nizom, 16-bandi).
Soliq inspektsiyasi taqdim etilgan ma'lumotlarga asoslanib, jismoniy shaxsning iltimosiga binoan soliq summasini hisoblab chiqadi va ortiqcha to'lovni plastik kartaga qaytaradi yoki mol -mulk solig'i va er solig'ini to'lashga o'tkazadi.
Moliyaviy savodxonlikni bilish daromadingizni oshiradi.
Sayt ma'lumotlaridan foydalanganda sayt havolasi ko'rsatilishi kerak.
