Valyuta kursi chet elda pul sarflash, chet el tovarlarini sotish va sotib olish, jahon bozoridagi narxlarni solishtirish uchun ishlatiladi. Xalqaro to'lovlar nafaqat alohida fuqarolar, balki kompaniyalar va davlat tomonidan ham amalga oshiriladi.
Valyuta kursi oddiy so'z bilan aytganda bu bir mamlakat valyutasining boshqa davlat pulida ifodalangan qiymatidir.
Bu yerda hech qanday yangilik yo‘q, chunki biz har kuni valyuta kurslariga duch kelamiz, valyutani sotib olish va sotish bilan shug’ullanmasak ham, hech bo‘lmaganda ayirboshlash shoxobchalaridagi valyuta kotirovkalariga e’tibor qaratish orqali valyuta kurslarini uchratamiz.
Masalan, USD/UZS valyuta juftligida birinchi valyuta – dollar qaysi valyuta kursida ifodalanayotganini ko‘rsatadi. Ikkinchisi - so'm - bu dollarning qiymati hisoblangan pul. Dollar kursi 12500 so‘m bo‘lsa, bir dollarni 12500 so‘mdan sotib olish mumkin.
Ayirboshlash kursini kim va qanday belgilashi va nima uchun rasmiy kurs bo‘yicha pul ayirboshlash imkoni bo‘lmasligini aytib beramiz.
Valyuta kursi nimaga bog'liq?
Valyuta kursiga uning valyuta bozoridagi mashhurligi va miqdori, markaziy banklarning harakatlari va kutilmagan holatlar - inqirozlar, ofatlar, urushlar ta'sir qiladi.
Talab va taklif. Valyuta ham doimiy ravishda sotib olinadigan va sotiladigan tovardir, shuning uchun u bozor qonunlariga bo'ysunadi. Agar valyutaga talab oshsa, uning qiymati ham oshadi.
Talabning o'zgarishiga resurslarning narxi, davlatlararo sanksiyalar va mamlakat ichidagi ijtimoiy-iqtisodiy omillar ta'sir ko'rsatadi.
Markaziy banklarning harakatlari. Markaziy banklar milliy valyuta kursini quyidagilar orqali nazorat qilishlari mumkin: chet el pullarini sotib olish va sotish, zahiralarni manipulyatsiya qilish, davlat qimmatli qog'ozlari bilan operatsiyalarni amalga oshirish, asosiy stavkani o'zgartirish.
Favqulodda vaziyatlar. Ayrim hollarda Markaziy bank valyuta kursi ustidan nazoratni yo‘qotadi. Urushlar, inqiloblar va tabiiy ofatlar investitsiyalarning chiqib ketishiga va milliy ishlab chiqarishning sekinlashishiga olib kelishi mumkin. Bular valyuta kursining pasayishiga olib keladi.
Valyuta kurslari qayerda shakllanadi?
Valyuta kurslari birjalar, Markaziy bank va tijorat banklari tomonidan belgilanadi.
Birjalar. Birjalarda eng adolatli valyuta kurslari aks ettiriladi. U erkin savdo paytida shakllanadi va kun davomida o'zgaradi, unga davlat ta'sir qilmaydi.
Markaziy bank. Har kuni ish kunlarida Markaziy bank rasmiy valyuta kursini belgilaydi va e'lon qiladi. Bu milliy iqtisodiyotdagi operatsiyalar va mamlakat byudjetini boshqarish uchun oriyentirdir. Markaziy bank kursi valyutalarni aholiga sotish uchun ishlatilmaydi. Banklar Markaziy bank stavkasini o'zlarining kurslarini belgilash uchun minimal Stavka sifatida ishlatadi.
O‘zbekistonda Markaziy bank valyuta kursi uchun asos sifatida O‘zbekiston Respublika valyuta birjasi – UzRVB’dagi operatsiyalar natijalaridan foydalanadi. Markaziy bank chet el valyutasini sotib olish va sotish tartibini belgilashda chet el valyutasiga bo‘lgan talab va taklif asosida valyuta kursini aniqlash uchun shart-sharoitlar yaratilishini nazarda tutadi.
Tijorat banklari. Tijorat banklari valyuta kurslarni belgilashda Markaziy bankka asoslanadi. Banklar valyutani sotib olish va sotish narxlari o'rtasidagi farq - spreddan daromad oladilar. Shuning uchun kursni belgilashda ular raqobatchilarga qarashadi: agar ular noqulay valyuta kursini belgilasa, mijozlar valyutani boshqa joyda sotadi va sotib oladi.
Bank vaziyatga qarab stavkani o'zgartirishi mumkin. Misol uchun, agar u yetarli valyutaga ega bo'lmasa, sotib olish kursini oshiradi. Yoki aksincha: agar ortiqcha taklif mavjud bo'lsa, valyutaning sotish narxini raqobatchilarnikidan pastroq qilib qo'yadi.
Jismoniy shaxslar valyutani qayerda almashtiradilar?
Jismoniy shaxslar banklar va ayirboshlash shoxobchalarida valyuta ayirboshlashlari mumkin. Bankdagi displeyda siz ikkita qiymatni ko'rishingiz mumkin. Pastroq narx - bu bank valyutani sotib olish kursi. Sotish kursi har doim yuqori bo'ladi: bank valyuta operatsiyalaridan daromad oladi. Valyutani naqd va naqd pulsiz shaklda ayirboshlash mumkin.
Eng so'nggi valyuta kurslari bilan bu yerda tanishishingiz mumkin.
Sayt ma'lumotlaridan foydalanganda sayt havolasi ko'rsatilishi kerak.
