Rasmiy daromad olmaydiganlar ham kredit olishi mumkin

Xalqimizning o‘ziga xos xususiyati bu bozorlarda savdo qilishdir. Odatdagidek, bozorlarda ishlaydigan odamlar rasmiy daromad olmaydilar. Lekin ular ham boshqalar kabi istalgan maqsad uchun kredit olishni istashadi.

Bugungi kunda Mehnatga layoqatli aholining 40 foizi norasmiy daromad olishini inobatga olgan holda, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki norasmiy daromadga ega bo‘lgan fuqarolar uchun kredit olishda qulaylik yaratish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqilayotganligi haqida ma’lum qildi. 

Markaziy bank rahbarining soʻzlariga koʻra, Markaziy bank Moliya vazirligi va Iqtisodiy rivojlanish vazirliklari bilan birgalikda statistik maʼlumotlar asosida oʻzini-oʻzi band qilganlar va norasmiy sektorda ish bilan band boʻlgan fuqarolarning oʻrtacha daromadlarini aniqlash mezonlarini ishlab chiqmoqda.

Rasmiy daromad o’zi nima?

Rasmiy daromad - bu rasmiy ish joyidan olingan va soliqqa tortiladigan daromaddir.

Nima uchun bank rasmiy ish joyidan ma'lumotnoma talab qiladi?

Ish bilan ta'minlanganlik to’g’risidagi ma'lumotlar potentsial qarz oluvchi qanchalik ishonchli ekanligini tushunishga imkon beradi. Xususan, bankni quyidagilarni qiziqtiradi:

• Daromad darajasi – bu rasmiy ish haqi va uning asosida to'lov qobiliyati va undan kelib chiqqan holda kredit limiti aniqlanadi;
• Ish tajribasi – tez-tez ish joyini o'zgartiradigan va shuning uchun hamma vaqt daromad yo'qotishi mumkin bo'lgan mijozlarni aniqlashga imkon beradi.

Ushbu bosqichda kreditor mijozning qarzni muntazam ravishda to'lashiga va yaqin kelajakda barqaror daromad manbaini yo’qotmasligiga ishonch hosil qiladi.

Ammo mehnat daftarchasi yo’qligi odamning pulsiz ekanligini anglatmaydi. Aksincha, statistik ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, bugungi kunda aholining deyarli 40 foizi qonuniy ro'yxatdan o'tishni chetlab o'tib pul ishlamoqda - ular qora ish haqi olishadi, bozorlarda ishlaydilar yoki boshqa ish turlari bilan shug'ullanadilar. Bunday mijozlarning kredit olish imkoniyati bormi? Mavjud variantlarni ko'rib chiqamiz.

1. Rasmiy daromadsiz eng qulay kredit turi bu mikrokredit tashkilotlarining mikroqarzlaridir. Banklardan farqli o'laroq, mikrokredit tashkilotlari hatto yomon kredit tarixiga ega bo'lgan shaxslarga, talabalarga, nafaqaxo'rlarga va ishsizlarga ham qarz beradi. Ammo shuni hisobga olish kerakki, bunday tashkilotlar mijozlarga ancha yuqori stavkalarni taklif etishadi. Bundan tashqari, garov sifatida avtomobil yoki ko'chmas mulk garovi talab qilinishi mumkin - ularning mavjudligi qarz oluvchining ta’minlanganligi va qarzni to'lashi kafolatlanganligini ko'rsatadi.
2. Bundan tashqari, bugungi kunda avtokreditlarni rasmiy ish bilan ta'minlamasdan, kattaroq miqdorda boshlang’ich to'lovni kiritush sharti bilan olish mumkin - bu to’lov ko'pincha avtomobil narxining yarmidan ko'pini tashkil qiladi.

Shuningdek, o'zini-o'zi band qilganlar uchun ham banklar yangi kredit mahsulotlarini yaratmoqda.

Shunday qilib, tanlov katta bo'lmasa ham, norasmiy daromadga ega bo'lganlar ham kredit olishi mumkin. Tez orada Markaziy bank norasmiy daromadga ega aholini kreditlash bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqsa, kreditlar hamma uchun yanada qulayroq bo‘ladi.