Dollar kursi so'mga nisbatan cho'qqilarni zabt etmoqda!

O'tgan haftada Global fond bozorlari o'sib bordi, chunki Global iqtisodiyotda turg'unlik qo'rquvi qo'shma Shtatlardagi korporativ hisobot mavsumi boshlanishida kompaniyalarning kuchli moliyaviy natijalari tufayli kamaydi. Dollar indeksi birinchi navbatda chakana savdo ma'lumotidan keyin mustahkamlandi, ammo keyinchalik pasayish davom etdi. Dollar o'tgan besh haftada mustahkamlanganidan keyin bir hafta davomida 0.19% ga tushib ketdi va seshanba kuni yillik eng yuqori ko'rsatkichi 94.563 ga yetdi. Shunga ko'ra, bu AQSh dollarining o'zbek so'miga nisbatan kursiga ham ta'sir ko'rsatdi, O'zbekiston Markaziy banki ma'lumotlariga ko'ra, AQSh dollari kursi 10705,00 gacha ko'tarildi, bu foiz bo'yicha 0,23% ni tashkil etdi. 
 

AQSh dollari sentyabr oyining boshidan buyon asosiy valyutalarga nisbatan ko'tarildi, chunki AQSh Markaziy banki iqtisodiyotni yaxshilash va energiya tashuvchilarning  bahosi o'sish sharoitida pul-kredit siyosatini ilgari kutilganidan ko'ra tezroq kuchaytirishi kutilmoqda.

Fed'ning sentyabr oyidagi yig'ilishining bayonnomalari, bu yil rag'batlantirishni qisqartirish deyarli aniq ekanligini tasdiqladi, garchi siyosatchilar inflyatsiya va bu haqda nima qilish kerakligi haqida keskin farq qilsalar ham. Qo'shma Shtatlarda inflyatsiya uzoq vaqt davomida yuqori darajada saqlanib qolganligi, Fed o'z vaqtinchalik tabiati haqidagi gipotezasida noto'g'ri bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi. Hozirgi vaqtda foizlar almashinuvi bozori 2022-yil sentyabrgacha federal jamg'arma stavkasining 0,25% ga o'sishini to'liq hisoblab turibdi va AQShda moliyaviy sharoitlarning keskinlashuvi istiqbollari o'rta muddatli istiqbolda dollarni qo'llab -quvvatlashda davom etishi kerak.
Iste'mol inflyatsiyasining dinamikasi bozorning asosiy mavzusi bo'lib qolmoqda va Qo'shma Shtatlar uchun bugungi ko'rsatkichlari  bozorni u yoki bu tomonga o'zgartirishi mumkin.

Yaqinda, Fed boshlig'i Jerom Pauell, aktivlarni sotib olish dasturini kamaytirish uchun, sentyabr oyida AQSh mehnat bozori to'g'risida "munosib" ma'lumotlarni ko'rish kerakligini ta'kidladi. Bu hisobot aralash edi, Qo'shma Shtatlarda ketma-ket ikkinchi oyda qishloq xo'jaligidan tashqari ish o'rinlari sonining o'sishi prognozlarga qaraganda ancha past bo'ldi, ishsizlik darajasi esa ancha yaxshi edi.
G'aznachilik bozori bu yangilikka rentabellikni sezilarli darajada oshishi bilan javob berdi va federal fondlar stavkasi bo'yicha fyucherslar bozori kelgusi noyabrgacha uning narxini 0,25% ga o'sishini deyarli hisobga oladi va 2022- yil iyulgacha bunday voqea sodir bo'lish ehtimolini taxmin qiladi (Reuters ma'lumotlari). Shunday qilib, investorlar Fed'dan hal qiluvchi harakatlarni kutishda davom etishadi deb taxmin qilish mumkin.
Shuningdek, jahon bozorida yaqinlashib kelayotgan energiya resurslari taqchilligini ham hisobga olish zarur. Ba'zi tahlilchilarning fikricha, tabiiy gaz narxining yuqori bo'lishi va zaxiralarning kamayib ketishi ba'zi elektr stansiyalarini neft ishlab chiqarish uchun tabiiy gazga alternativa sifatida ishlatishga majbur qilishi mumkin. Shunga ko'ra, savdogarlar investorlarning ekologik bosimi bozorga yangi turtki berib, uzoq muddatli tanqislikka olib kelishi haqidagi garovlarni ko'paytirgan paytda, neftga bo'lgan talab oshadi.
 

Juma kuni ertalabki savdolarda Brent neftining eng likvidli fyucherslari (dekabr shartnomasi) uch yil ichida birinchi marta bir barrel uchun 85 dollardan oshdi. Payshanba kuni Xalqaro Energiya Agentligi tabiiy gaz va ko'mirning global tanqisligi qora oltinga bo'lgan talabning oshishiga olib kelishini, ayniqsa Osiyoda yaqqol ko'rinib turganini ta'kidladi.

Neftni yirik eksport qiluvchilar uchun bozorlar dollar indeksining ko'tarilishiga javob bermadi: Brent uchun uch oylik shartnomalar bir barrel uchun 70 dollardan oshib ketganidan beri ularning valyutalari dollarga nisbatan o'rtacha 3% ga qimmatlashdi.

Brent benchmark aralashmasi oltinchi hafta ketma-ket o'sish bilan yakunlanish uchun barcha imkoniyatlarga ega, bu pandemiyadan keyin jahon iqtisodiyotining ochilishi, taklifning cheklanganligi tufayli (OPEK + ishlab chiqarishni ko'paytirishga shoshilmayapti) har oyda 0,4 million barrel), xavfli aktivlarga talabning umumiy o'sishi va dollarning qadrsizlanishidir.
AQSh OPEK + a'zolari bilan muzokaralar olib bormoqda va alyansning neft ta'minoti pastligidan "shaxsiy suhbatlarda xavotir bildirmoqda", dedi AQSh Davlat departamenti matbuot kotibi Ned Prays payshanba kuni. Bu yil Qo'shma Shtatlarda tabiiy gaz narxi ikki barobardan oshdi va isitish mavsumi tugashiga bir necha hafta qoldi.
"Biz AQShda biroz pasayishga yaqinmiz, boshqa davlatlar esa bundan ancha uzoq", - dedi CIBC G10 valyuta strategiyasi rahbari Jeremi Strech dushanba kuni Bloomberg telekanaliga bergan intervyusida. "ECB kabi markaziy banklar, ehtimol, yana ikki yoki uch yil davomida status-kvoni saqlab qoladi va bu dollarning keyingi o'sishi foydasiga gapiradi."

Xulosa qilib aytish mumkinki, 21-22-sentyabr kunlari o'tkazilgan Fed'ning oxirgi yig'ilishining e'lon qilingan bayonnomalari tartibga soluvchining aktivlarni sotib olish dasturini noyabr-dekabr oylarida kamaytirishga tayyorligini ko'rsatdi. Ammo bugungi kunda sarmoyadorlar ongini qiziqtiradigan asosiy narsa, AQShda korporativ hisobot berish mavsumidan tashqari, federal fondlar stavkasining keyingi dinamikasini kutishdir. Hozirgi vaqtda derivativlar bozori 2022-yil iyulgacha o'sish ehtimoli taxminan 50% ni tashkil qilmoqda. Ta'kidlash joizki, so'nggi uch hafta mobaynida bu taxminlar faqat bitta yo'nalishda o'zgardi: AQShda pul-kredit siyosatini keskinlashtirish yondashuvi tomon va bu fonda biz AQSh dollarining barcha valyutalarga nisbatan mustahkamlanishini shu jumladan o’zbek so’miga ham nisbatan kutishimiz mumkin. O'zbek so'mining kursi  AQSh dollariga nisbatan, o'sish tendensiyasida saqlanib  diapazoni 1 AQSh dollari  uchun 10690 dan 10750 so'mgacha bo'ladi.